Kosmos i jego tajemnice
Dzisiaj jest: 2024-04-20 08:11:06 Strona główna Stronę odwiedzono już 4387 razy.
Gwiazdy są to kule gazowe świecące dzięki własnym zasobom energii, wydzielanej - przynajmniej przez część ich ewolucji - w wyniku reakcji termojądrowych zachodzących w ich wnętrzu (zwłaszcza przemiany wodoru w hel).
Najbliższą i najjaśniejsza gwiazdą jest Słońce. Następnie Proxima Centauri, natomiast najjaśniejszą -
- Syriusz. Większość gromadzi się w galaktyki, w których część z nich tworzy gromady. Okiem nieuzbrojonym można dostrzec na obu półkulach ok. 6000, ze znanych ok. 20 mln, należących do naszej Galaktyki (liczbę gwiazd w Galaktyce szacuje się na ok. 2 x 1011). Największe i najjaśniejsze (nawet kilkaset tys. razy większej od jasności Słońca) nazywane są nadolbrzymami, mniejsze od nich (o promieniu do kilkuset promieni Słońca) to olbrzymy, po nich nastepują karły (do których należy Slonce), białe karły (promień porównywalny z promieniem Ziemi), gwiazdy neutronowe (promień kilkanaście-kilkadziesiąt km). Gwiazdy te bardzo różnia się gęstością: nadolbrzymy mają gęstość ok. 10-6 w porównaniu do gęstości Słońca, neutronowe - ok. 1012.
Temperatura we wnętrzu sięga wielu mln stopni, a na powierzchni wielu tys. stopni. Gwiazdy są tworami nietrwalymi, a przebieg i szybkość zachodzących podczas ewolucji zmian zależy od ich masy. Tworzywem pierwotnym jest obłok materii międzygwiazdowej, w którym wystepują na przemian fazy kurczenia się (zapadania) grawitacyjnego (w ich wyniku ogrzewa się do odpowiednio wysokiej temperatury) i fazy, w których zachodzą reakcje termojądrowe (pierwszą z nich to przemiana wodoru w hel - tzw. spalanie wodoru, druga - helu w wegiel - spalanie helu). Gwiazdy o masie porównywalnej z masa Słońca po spaleniu wodoru przechodzą przez faze czerwonego olbrzyma, a nastepnie, kolejno, przez faze mgławicy planetarnej, białego karła i kończą żywot jako czarne karły.
Ponad połowa tworzy układy podwójne (gwiazda podwójna) lub wielokrotne. Wiele wykazuje zmienną jasność obserwowaną, której przyczyny mogą być różnorakie. Temperatura powierzchniowa określa wygląd oraz barwę. Z kolei wygląd widma jest podstawa podziału na typy widmowe. Kryterium zaliczenia gwiazd do danego typu widmowego jest występowanie (lub brak) określonych linii widmowych oraz ich względne natężenie. Poszczególne typy widmowe są oznaczane literami O, B, A, F, G, K, M (najgorętsze są typu O, najchłodniejsze — typu M), przy czym każdy z nich dzieli się na 10 podtypów oznaczonych cyframi od 0 do 9. Gwiazdy oznacza się w obrebie danego gwiazdozbioru i według pozycji na niebie.
Najbliższą i najjaśniejsza gwiazdą jest Słońce. Następnie Proxima Centauri, natomiast najjaśniejszą -
- Syriusz. Większość gromadzi się w galaktyki, w których część z nich tworzy gromady. Okiem nieuzbrojonym można dostrzec na obu półkulach ok. 6000, ze znanych ok. 20 mln, należących do naszej Galaktyki (liczbę gwiazd w Galaktyce szacuje się na ok. 2 x 1011). Największe i najjaśniejsze (nawet kilkaset tys. razy większej od jasności Słońca) nazywane są nadolbrzymami, mniejsze od nich (o promieniu do kilkuset promieni Słońca) to olbrzymy, po nich nastepują karły (do których należy Slonce), białe karły (promień porównywalny z promieniem Ziemi), gwiazdy neutronowe (promień kilkanaście-kilkadziesiąt km). Gwiazdy te bardzo różnia się gęstością: nadolbrzymy mają gęstość ok. 10-6 w porównaniu do gęstości Słońca, neutronowe - ok. 1012.
Temperatura we wnętrzu sięga wielu mln stopni, a na powierzchni wielu tys. stopni. Gwiazdy są tworami nietrwalymi, a przebieg i szybkość zachodzących podczas ewolucji zmian zależy od ich masy. Tworzywem pierwotnym jest obłok materii międzygwiazdowej, w którym wystepują na przemian fazy kurczenia się (zapadania) grawitacyjnego (w ich wyniku ogrzewa się do odpowiednio wysokiej temperatury) i fazy, w których zachodzą reakcje termojądrowe (pierwszą z nich to przemiana wodoru w hel - tzw. spalanie wodoru, druga - helu w wegiel - spalanie helu). Gwiazdy o masie porównywalnej z masa Słońca po spaleniu wodoru przechodzą przez faze czerwonego olbrzyma, a nastepnie, kolejno, przez faze mgławicy planetarnej, białego karła i kończą żywot jako czarne karły.
Ponad połowa tworzy układy podwójne (gwiazda podwójna) lub wielokrotne. Wiele wykazuje zmienną jasność obserwowaną, której przyczyny mogą być różnorakie. Temperatura powierzchniowa określa wygląd oraz barwę. Z kolei wygląd widma jest podstawa podziału na typy widmowe. Kryterium zaliczenia gwiazd do danego typu widmowego jest występowanie (lub brak) określonych linii widmowych oraz ich względne natężenie. Poszczególne typy widmowe są oznaczane literami O, B, A, F, G, K, M (najgorętsze są typu O, najchłodniejsze — typu M), przy czym każdy z nich dzieli się na 10 podtypów oznaczonych cyframi od 0 do 9. Gwiazdy oznacza się w obrebie danego gwiazdozbioru i według pozycji na niebie.
Copyright 2008 Michał Lizura. Wszelkie prawa zastrzeżone.